Powrót średniowiecznych czaszek Islandii: etniczne i moralne aspekty repatriacji

Wielowiekowa historia wyspy Haffjardarey, gdzie zmarłych chowano oddzielnie od ciał przez cztery wieki aż do 1600 roku , zajęła ważne miejsce w kulturowej pamięci Islandii. Jednak z czasem nieubłagane fale i podnoszący się poziom mórz zaczęły odsłaniać kości, wypłukując je z cmentarza na wyspie.

W 1945 r. cmentarz ten stał się obiektem pierwszej awaryjnej misji archeologicznej nowo powstałej Republiki Islandii. Wyzwaniem było odnalezienie i zbadanie szczątków średniowiecznych mieszkańców Islandii , pochowanych na Haffjardarey, zanim ich szczątki zostały porwane przez falę. Misja była w większości udana, ale był problem: większość znalezionych szkieletów była bez czaszek.

Brakujące czaszki znajdują się dziś w kartonowych pudłach na stalowych półkach w Muzeum Archeologii i Etnologii Peabody na Uniwersytecie Harvarda. Kiedyś stały się częścią kolekcji badań eugenicznych muzeum i reprezentują, według naukowców, „czystą” rasę nordycką wśród szerokiej kolekcji ludzkich szczątków.

Dla Harvardu, z rosnącą kolekcją eugeniki, Islandia była jak kapsuła czasu dla „złotego wieku” rasy skandynawskiej. Był zamieszkany, a następnie odcięty od Europy, trzymając w izolacji swoich „idealnych” ludzi.

W szczególności Wilhelm Stefansson chciał zbadać miejscowe zęby; słyszał, że Islandczycy nigdy nie cierpieli na próchnicę z powodu ich diety rybnej.

W Golden Harvest Harvard zebrał ponad pięćdziesiąt ludzkich czaszek. Islandzka gazeta Isafold nazwała to „haniebnym czynem” , zarzucając ekipie działanie bez zezwolenia i pod osłoną nocy. 

Zanim oburzenie mogło uniemożliwić ich eksport, Stefansson wysłał parowcem kości w czterech dużych skrzyniach do Cambridge. W Peabody Museum czaszki nieznanych średniowiecznych Islandczyków stały się znane jako kolekcja Hastings-Stephansson , nazwana na cześć antropologa i jego ucznia Johna Hastingsa, który pomógł mu zebrać szczątki z piasków Haffjardarey.

Obecnie naukowcy z Islandii i USA są zainteresowani zwróceniem czaszek Haffjardarey z powrotem do pozostałych szkieletów w Islandzkim Muzeum Narodowym w Reykjaviku.

Archeolodzy przekonują, że jest to nie tylko dobra praktyka naukowa, ale także moralnie i etycznie poprawne działanie.